ΤΟ ΠΑΓΚΡΑΤΙΟ ΚΑΙ Η ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΤΟΥ

 Του Χρήστου  Δομούζη

Το παγκράτιο ήταν μαχητικό άθλημα των αρχαίων Ελλήνων και η ονομασία του προέρχεται από τις λέξεις ΠΑΝ+ΚΡΑΤΟΣ, δηλαδή το <πλήρως επικρατούν>. Ο νικητής του παγκρατίου ήταν αυτός που επικρατούσε πλήρως σε έναν αγώνα έναντι του αντιπάλου του. Αυτή η επικράτηση βέβαια αναφέρεται τόσο στην σωματική όσο και στην τεχνική, πνευματική και ψυχική υπεροχή του νικητή. Το άθλημα σε γενικές γραμμές ήταν ένας συνδυασμός πυγμών, λακτισμάτων και πάλης. Εισήχθη στους Ολυμπιακούς αγώνες το 648 π.Χ στη 33^η Ολυμπιάδα αν και υπήρχε πολύ πριν την εισαγωγή του σε αυτούς,με την γέννηση του να χάνεται στο βάθος του χρόνου. Η μυθολογία θέλει ως δημιουργούς του παγκρατίου τον Θησέα και τον Ηρακλή, ενώ ο Αριστοτέλης ορίζει ως διαμορφωτή του, τον Λεύκαρο από την Ακαρνανία. Χαρακτηρίστηκε από τον Φιλόστρατο ως το <εν Ολυμπία το κάλλιστον> λόγω της θεαματικότητας του. Αφορμές για αγώνες παγκρατίου ήταν κυρίως θρησκευτικές, για να τιμηθούν Θεοί και ημίθεοι, αλλά και για λόγους στρατιωτικής εκπαίδευσης. Καταλυτικό σημείο για την εξαφάνιση του παγκρατίου θεωρείται το έτος 393 μ.Χ όπου ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος απαγόρευσε την διεξαγωγή των Ολυμπιακών αγώνων, διότι θεωρείτο παγανιστική γιορτή. Στην σύγχρονη εποχή προσπάθειες για την ανάπλαση του παγκρατίου στην Ελλάδα ξεκίνησαν από τους Π. Κουτρούμπα και Λ. Σαββίδη με έτος ορόσημο το 1996 όπου και δημιουργήθηκε η Ελληνική Ομοσπονδία Παγκρατίου Αθλήματος.

Όπως γίνεται κατανοητό από τα παραπάνω, το παγκράτιο είναι πολύ πιθανόν να έπαψε να υφίσταται περίπου όταν καταργήθηκαν και οι Ολυμπιακοί αγώνες. Ίσως να συνέχισε να υπάρχει με άλλες μορφές αλλά εν τέλει ποτέ δεν έφτασε στις μέρες μας. Πολλοί θα ρωτήσουν γιατί να αναπλαστεί ένα μαχητικό άθλημα-τέχνη το οποίο ανήκει πλέον στην ιστορία και πώς θα γίνει αυτό?

Στην ερώτηση γιατί να αναπλαστεί το παγκράτιο άθλημα μπορεί εν μέρη να απαντήσει κάποιος σκεπτόμενος το γιατί να αναβιωθούν οι Ολυμπιακοί αγώνες? Οι επικριτές της ανάπλασης του θα πρέπει να αναρωτηθούν πρώτα αν συμφωνούν με την αναβίωση των Ολυμπιακών αγώνων καθώς επίσης και με τις αρχές και αξίες που αυτοί πρεσβεύουν. Εν συνεχεία το παγκράτιο άθλημα είναι ανάγκη να αναπλαστεί για να καλύψει το τεράστιο κενό που υπάρχει πρωτίστως στην Ελλάδα στον χώρο των μαχητικών-πολεμικών τεχνών. Να καλύψει την κραυγαλέα απουσία μίας Ελληνικής μαχητικής-πολεμικής τέχνης. Και τι εννοούμε Ελληνικής? Δεν αναφερόμαστε τόσο στο τεχνικό κομμάτι όσο στο πολιτισμικό. Μία μαχητική-πολεμική τέχνη χωρίς την συνοδεία αντίστοιχης φιλοσοφίας,αξιών και κανόνων δεν είναι παρά μόνο εργαλείο εκγύμνασης του σώματος και τίποτα παραπάνω. Και ένας άνθρωπος μονομερώς αναπτυγμένος δεν δύναται να είναι ισορροπημένος. Η παράλληλη ανάπτυξη του σώματος και του πνεύματος είναι αναγκαία για έναν άνθρωπο, πόσο μάλλον για έναν ασκούμενο σε μαχητικές-πολεμικές τέχνες. Ας μην ξεχνάμε ότι ο πρωτογενής και βασικός σκοπός των μαχητικών-πολεμικών τεχνών, όσο ωμό και αν ακούγεται, ήταν και είναι η χρήση βίας για την επικράτηση εναντίον ενός ή πολλών αντιπάλων. Η γνώση αυτή δίχως ηθικούς κανόνες , αξίες και αντίστοιχης φιλοσοφίας καθιστά το άτομο επικίνδυνο για τους άλλους και για το ίδιο. Οπότε συμπεραίνουμε ότι στις μαχητικές-πολεμικές τέχνες η ανάπτυξη ηθικού κώδικα και αξιών καθίσταται όχι απλά σημαντική αλλά άκρως απαραίτητη. Τα προαναφερθέντα ουσιαστικά θα προσδιορίσουν την Ελληνικότητα της τέχνης, διότι αυτός ο ηθικός κώδικας και το φιλοσοφικό υπόβαθρο θα απορρέουν από την Ελληνική φιλοσοφία,γραμματεία, παιδεία, παραδόσεις, ιστορία και γενικότερα τον Ελληνικό πολιτισμό. Αξίες οι οποίες ξεχωρίζουν για την διαχρονικότητα τους αλλά και για την παγκόσμια εμβέλεια και παραδοχή τους. Το παγκράτιο με τη σωστή καθοδήγηση και δομή μπορεί να συντελέσει στο μέγιστο στη δημιουργία ισορροπημένων και υγειών ατόμων,ωφέλιμων για την κοινωνία.

Ως προς το τεχνικό κομμάτι, για την ορθή ανάπλαση του παγκρατίου θα πρέπει να λάβουμε υπόψιν τα εξής:

1. Το αρχαιολογικό αρχείο(αγγεία,αμφορείς,αναφορές κ.τ.λ). που αναφέρεται-αναπαρίσταται το παγκράτιο καθώς και η πυγμαχία και η πάλη,διότι το παγκράτιο ήταν συνδυασμός των δύο.
2. Την ανθρώπινη κινησιολογία η οποία δεν έχει αλλάξει στο πέρασμα των αιώνων και παραμένει η ίδια. Η εκτέλεση πολλών τεχνικών του παρελθόντος και του σήμερα δεν έχει μεγάλη διαφορά.
3. Τους εναγώνιους νόμους της εποχής και την προσαρμογή αυτών στα σημερινά δεδομένα. Δίνοντας έμφαση στην ασφάλεια των αθλητών και ταυτόχρονα στην ελάχιστη αλλοίωση των τεχνικών γνωρισμάτων του αθλήματος. Ως γνωστόν οι κανονισμοί διαμορφώνουν την τεχνική φύση του αθλήματος.
4. Την επιτηδευμένη ή ακούσια επιρροή της ένοπλης μάχης στης τεχνοτροπία της άοπλης μάχης.
5. Τον αγωνιστικό χώρο της τότε εποχής και τους περιορισμούς-πλεονεκτήματα που δημιουργεί.
6. Τις ζώνες μάχης
7. Το γεγονός ότι το άθλημα ήταν γυμνικό, με ότι αυτό συνεπάγεται ως προς την χρήση ενδύματος ή όχι, και κατά πόσο αυτό επηρεάζει την τέχνη της πάλης.
8. Στη δημιουργία χαρακτηριστικών και καινοτόμων γνωρισμάτων που καθιστούν το άθλημα ξεχωριστό και όχι κακή αντιγραφή άλλων αθλημάτων.

Εν κατακλείδι η ανάπλαση του παγκρατίου αθλήματος θα πρέπει να είναι αποτέλεσμα συνεχούς ιστορικής έρευνας,πειραματισμού και τεκμηρίωσης. Η εξέλιξη, η πολυμορφικότητα, η πρωτοτυπία αλλά και η σύνδεση του παλιού και του νέου θα είναι τα στοιχεία που θα φέρουν στο άθλημα την αναγνώριση και το σεβασμό που του αξίζει. Με τελικό σκοπό την επαναφορά του στους Ολυμπιακούς αγώνες.